Những nét đặc sắc trong trang phục Ê đê

Trang phục Ê đê với những đường nét hoa văn độc đáo, mang đậm bản sắc của dân tộc. Hãy tìm hiểu về trang phục của người Ê đê trong bài viết dưới đây.

Tổng quan về dân tộc Ê đê

Ê đê là một cộng đồng trong 54 dân tộc anh em của người Việt. Dân tộc này còn được gọi với nhiều tên khác như dân tộc Êgar, Ra đê, Đê hay Anăk Ea đê.

Từ xa xưa, tộc người Ê đê vốn là một nhóm người thổ cư sử dụng ngôn ngữ Mã Lai và có nguồn gốc từ vùng biển. Từ thế kỷ 15, tộc người này đã nhập cư vào Việt Nam và di chuyển tới vùng núi Tây Nguyên để sinh sống. Tuy nhiên, họ vẫn giữ những nét văn hóa và đặc trưng riêng của dân tộc và truyền lại cho các thế hệ con cháu.

Ê đê là một trong số ít các dân tộc Việt Nam theo mẫu hệ. Điều này có nghĩa là con cái khi sinh ra sẽ theo họ của mẹ chứ không phải là họ của cha. Trong gia đình, con gái là người được thừa kế tài sản, còn con trai sẽ lấy vợ và sinh sống tại nhà vợ. Bên cạnh đó, đây cũng là dân tộc duy nhất ở nước ta đặt tên theo cấu trúc tên trước và họ sau. Đây có thể là kết quả của sự ảnh hưởng trong văn hóa người Pháp.

Người Ê Đê có kho tàng văn học truyền miệng vô cùng phong phú gồm cổ tích, thần thoại, ca dao, tục ngữ và đặc biệt là các trường ca, sử thi (Khan nổi tiếng với Khan Đam San, Khan Đam Kteh M’lan),… Người Ê Đê yêu ca hát, tấu nhạc và thường có năng khiếu về lĩnh vực này. Các loại nhạc cụ phổ biến của dân tộc Ê đê là cồng chiêng, trống, khèn, sáo, Gôc, Kni, đàn, Đinh Tuốc, Đinh Năm…

Những nét đặc sắc trong trang phục Ê đê

Xem thêm: Tổng hợp trang phục cổ trang Việt Nam qua các thời kỳ

Tìm hiểu trang phục Ê Đê nam và nữ

Trong văn hóa của người Ê Đê, đàn ông và phụ nữ sẽ có trang phục truyền thống riêng nhưng vẫn giữ được nét đẹp chung của dân tộc. Trang phục Ê Đê thường là màu đen hoặc chàm, được trang trí bằng những đường viền được kết hợp cùng với các dải hoa văn bằng những sợi chỉ đỏ, vàng hoặc trắng. Với bàn tay khéo léo và sự tinh tế, tỉ mẩn của mình, người Ê đê đã dệt nên những bộ trang phục mang đậm màu sắc của dân tộc. 

Trang phục Ê Đê nam

Trang phục dân tộc Ê Đê nam là đóng khố và mặc vải tấm. Trong đó, áo của đàn ông có thiết kế rộng và dài hơn của phụ nữ. Trên nền màu sẫm của thân, viền cổ, ống tay áo, nơi xẻ tà gấu áo được trang trí một số viền đỏ và trắng. Đặc biệt, khu vực giữa áo có mảng kẻ ngang trong bố cục hình chữ nhật. Đây là loại áo tiêu biểu của nam giới dân tộc Ê Đê.

Phần cổ áo được khoét tròn có xu hướng nghiêng về phía trước và được xẻ thành một đường ở trước ngực. Phần tay áo dài và vạt áo sau dài hơn vạt trước. Ngoài ra còn có loại áo cộc tay đến khuỷu hoặc không có tay.

Bên cạnh đó, đàn ông Ê Đê dùng khố để che chắn nửa thân dưới của mình. Các loại khố đẹp nhất là ktêh, đrêch, drai, piêk, còn các loại bong, băl là khố thường. Thông thường, khố có chiều rộng khoảng 30cm, tuy nhiên tùy vào dịp lễ mà khố có độ dài ngắn khác nhau. Khố được mặc bằng cách quấn vòng quanh eo, sau đó quấn tiếp qua háng. Một đầu khổ được giắt ở bên sườn để cố định chiếc khố, phần còn lại sẽ được buông thả ở chính giữa phía trước. 

Trang phục Ê Đê nữ

Trang phục truyền thống của phụ nữ Ê đê đó là váy tấm và áo chui. Áo của phụ nữ Ê đê có tên gọi là Ao mniê. Trên nền màu chàm, áo được trang trí bằng các đường viền kết hợp với dải hoa văn nhỏ bằng sợi màu đỏ, vàng trắng, ở cổ áo, cánh tay, cửa tay, bả vai và gấu áo.

Thiết kế của áo khá đặc biệt, được xẻ ngang từ bờ vai trái sang vai phải và được mặc bằng cách chui. Khi mặc lên, áo sẽ ôm sát vào thân mình của các cô gái và được buông xuôi dài tới phần thắt lưng. Chiếc áo này không có thiết kế hở tà, hai vạt trước và sau của áo có chiều dài bằng nhau. 

Phần tay áo được thiết kế có phần ngắn và tương đối hẹp, phần cổ cao, rộng để có thể dễ dàng chui mặc. Tùy vào nhu cầu và từng mùa mà áo của người phụ nữ dân tộc Ê đê có thể dài tay hoặc ngắn tay.

Người phụ nữ Ê Đê mặc váy tấm, là các tấm vải choàng được quấn quanh eo thành nhiều vòng và được cố định lại bằng các sợi dây. Tấm vải này có hình chữ nhật với phần chiều rộng khoảng 1,3m và chiều dài khi thả xuôi xuống là gần 1m. Khi mặc lên mình, gấu của váy có thể dài chạm đến gót chân của người phụ nữ tạo nên sự kín đáo. Hoa văn trên váy của người phụ nữ Ê Đê cũng là những đường viền kết hợp những sợi chỉ đỏ, vàng, xanh và trắng để tạo điểm nhấn.

Những nét đặc sắc trong trang phục Ê đê

Xem thêm: Những nét đẹp độc đáo trong trang phục dân tộc Tày

Những nét đặc sắc trong trang phục Ê Đê

Chất liệu

Nguyên liệu may ra váy áo của người Ê đê chủ yếu bằng vải bông màu chàm hoặc đen, tùy từng loại váy mà trang trí nhiều hay ít đường nét hoa văn. Loại áo sang và đẹp gọi là áo đếch theo tên của dải hoa văn nơi gấu áo. 

Bàn tay khéo léo của phụ nữ Êđê được thể hiện qua những đường may sợi chỉ, họ đã kết hợp những đường viền và các dải hoa văn nhỏ bằng sợi chỉ màu đỏ, vàng hoặc trắng. Trang trí trên áo thường ở đường cửa tay, bờ vai, nách bả vai, thân áo dài đến mông để khi mặc cho ra ngoài váy. Bên cạnh đó, tay áo thường hẹp và ngắn, gấu áo chỉ chấm thắt lưng nên khi mặc làm nổi những đường nét khỏe khoắn của cơ thể phụ nữ.

Ngày nay, váy được may bằng vải công nghiệp, chất lượng tốt hơn và cũng đẹp hơn, thậm chí trên nền vải còn trang trí những đường nét thêu thùa bắt mắt.

Đồ trang sức và phụ kiện

Phụ nữ Ê đê thường búi tóc ở sau gáy và cài trâm bằng đồng hoặc ngà voi. Trâm có loại thẳng và hình chữ U. Những loại trang sức như nhẫn, vòng tay, vòng chân, dây chuyền bằng đồng hay bằng hạt cườm được phụ nữ Ê đê luôn đeo trong những dịp lễ hội của cộng đồng. 

Một loại phụ kiện không thể thiếu của người phụ nữ Ê đê chính là chiếc khăn. Có hai kiểu chít khăn: kiểu chít khăn ra đằng sau gáy và kiểu chít khăn ra trước trán vận chéo hình chữ nhân. Người dân Êđê vẫn luôn tự hào về nghệ thuật trang trí hoa văn trên nền vải với màu sắc, hình khối, đường nét và bố cục riêng được thế hiện rõ nhất trong quá trình hình thành áo, váy, khố, túi, địu….